| |
Ba`i tho+ ra^'t no^?i tie^'ng na`y cu?a Tho^i
Hie^.u, ddo+`i DDu+o+`ng (ma^'t na(m 754) go^`m ta'm
ca^u ba?y chu+~, nhu+ sau :
Ti'ch nha^n di~ thu+`a hoa`ng ha.c khu+'
Thu+? ddi.a kho^ng du+ Hoa`ng Ha.c La^u
Hoa`ng ha.c nha^'t khu+' ba^'t phu.c pha?n
Ba.ch va^n thie^n ta'i kho^ng du du
Ti`nh xuye^n li.ch li.ch Ha'n Du+o+ng thu.
Phu+o+ng tha?o the^ the^ Anh Vu~ cha^u
Nha^.t mo^. hu+o+ng quan ha` xu+' thi. ?
Ye^n ba giang thu+o+.ng su+? nha^n sa^`u.
Co' ra^'t nhie^`u ba`i di.ch ra chu+~ nu+o+'c ta,
xin cho.n ba ba`i :
Ba`i di.ch cu?a Ta?n DDa` :
Ha.c va`ng ai cu+o+~i ddi dda^u ?
Ma` dda^y Hoa`ng Ha.c rie^ng la^`u co`n tro+
Ha.c va`ng ddi ma^'t tu+` xu+a
Nghi`n na(m ma^y tra('ng ba^y gio+` co`n bay
Ha'n Du+o+ng so^ng ta.nh ca^y ba`y
Ba~i xa Anh Vu~ xanh dda^`y co? non
Que^ hu+o+ng khua^'t bo'ng hoa`ng ho^n
Tre^n so^ng kho'i so'ng cho buo^`n lo`ng ai ?
Ba`i di.ch cu?a Vu~ Hoa`ng Chu+o+ng :
Xu+a Ha.c va`ng bay vu't bo'ng ngu+o+`i
DDa^y la^`u Hoa`ng Ha.c chu't tho+m ro+i
Va`ng tung ca'nh ha.c ddi ddi ma~i
Tra('ng mo^.t ma`u ma^y va.n va.n ddo+`i
Ca^y be^'n Ha'n Du+o+ng co`n na('ng chie^'u
Co? bo+` Anh Vu~ cha(?ng ai cho+i
Ga^`n xa chie^`u xuo^'ng dda^u que^ qua'n
DDu+`ng du.c co+n sa^`u nu+~a so'ng o+i !
Ba`i di.ch cu?a Tra^`n Va(n A^n :
Ngu+o+`i xu+a co+~i ha.c ddi dda^u ta'
Hoa`ng Ha.c la^u nay va^~n co`n dda^y
Mo^.t phu't ha.c va`ng tha(m tha(?m bie^.t
Nga`n na(m ma^y tra('ng lu+~ng lo+` bay
Ha'n Du+o+ng ca^y to? so^ng quang ta.nh
Anh Vu~ ba~i mo+` co? mu+o+'t da^`y
Chie^`u qua.nh dda^u la` hu+o+ng ly' cu~
Tre^n so^ng kho'i so'ng na~o lo`ng na`y.
LY' BA.CH VA` PHA`M PHU :
Tu+o+ng truye^`n thi ha`o Ly' Ba.ch dde^'n la^`u
Hoa`ng Ha.c, tha^'y ba`i tho+ cu?a Tho^i Hie^u
ghi o+? dda^y dda~ qua' dda^`y ddu?, kho^ng co`n
the^m gi` ddu+o+.c nu+~a, ne^n chi? khie^m to^'n
nha('n la.i ra(`ng :
"Nha~n tie^`n hu+~u ca?nh dda.o ba^'t
dda('c
Tho^i Hie^.u dde^` thi ta.i thu+o+.ng
dda^`u"
(Ca?nh tru+o+'c ma(.t, kho^ng the^? no'i ra
ddu+o+.c,
Vi` Tho^i Hie^.u dda~ no'i he^'t ca? ro^`i trong
ba`i tho+ dde^` o+? tre^n dda^`u)
Tha^.t ra, kho^ng pha?i de^~ gi` nhi`n tha^'y
no^?i ca'i "dda~ ddu+o+.c no'i he^'t" trong ba`i
tho+, nhu+ Ly' Ba.ch. Na(m mu+o+i sa'u chu+~ trong
ba`i cu?a Tho^i Hie^.u la`m sao ta? he^'t no^?i
ca?nh va^.t vo^ cu`ng phu+'c ta.p va` dda da.ng
quanh la^`u Hoa`ng Ha.c ? La`m sao qua? quye^'t
ddu+o+.c ra(`ng ba`i tho+ "dda~ no'i he^'t ?" Ne^'u
chi? cha^'p o+? ca?nh va^.t, thi` ddie^`u na`y
qua? thu+.c la` kho^ng the^? hie^?u no^?i\. Ke?
pha`m phu chi? bie^'t dde^'n ca?nh, ne^n va^~n nghi~
Tho^i Hie^.u la`m tho+ vi` me^'n mo^. ca?nh la^`u
Hoa`ng Ha.c, vi` say me^ tru+o+'c ve? dde.p cu?a
ba~i Anh Vu~, dda^'t Ha'n Du+o+ng, chu+' na`o co'
bie^'t dda^u ca'i y' cu?a o^ng la` khinh re?
la^`u Hoa`ng Ha.c, la` cha(?ng he^` rung ddo^.ng
tru+o+'c nhu+~ng ca?nh dde.p kia ?
Va` cu~ng vi` chi? bie^'t dde^'n ca?nh, ne^n ho.
co' the^? kho^ng nga^`n nga.i kho^? co^ng ma`i
mu+.c cha^'p bu't, dde^` the^m ha`ng trie^.u ba`i
tho+ ta'n du+o+ng ca?nh va^.t kia du+o+'i mo.i
khi'a ca.nh, nhu+~ng tu+o+?ng ddu+o+.c ddu+'ng ke^`
be^n Tho^i Hie^.u ! Co`n ba^.c DDa.i Tru+o+.ng
Phu tha^'y ca?nh, bie^'t ngay ca'i ddie^`u pha?i
no'i ra, ma` ngu+o+`i kha'c dda~ no'i ro^`i, thi`
lie^`n cu'i dda^`u phu.c thie^.n. Quy' la('m thay
!
DDA^.P TAN LA^`U HOA`NG HA.C !
Trong ta'm ca^u, Tho^i Hie^.u chi? no'i dde^'n
La^`u Hoa`ng Ha.c co' mo^.t la^`n, o+? ca^u thu+'
hai. DDo^'i vo+'i o^ng, La^`u Hoa`ng Ha.c chi? la`
ca'i du+ thu+`a cu?a co^? nha^n, co`n dde^? la.i
sau khi dda~ khua^'t bo'ng. Ngu+o+`i xu+a dda~
cu+o+~i ha.c bay ddi, ngo^i la^`u na`y ba^'t qua'
chi? la` ca'i thu+`a tha~i co`n lu+u la.i, cho
bo.n "ro+?m", bo.n "la`m da'ng", tu. ta^.p o+? ddo',
dde^? cu`ng nhau ga^.t gu` suy't soa, cho ra ca'i
ve? tri' thu+'c, sa`nh ddie^.u ma` tho^i ! Khinh
La^`u Hoa`ng Ha.c, cu~ng la` khinh ca'i bo.n
"ro+?m" na`y va^.y.
Kim Tha'nh Tha'n, khi phe^ bi`nh hai ca^u dda^`u
cu?a ba`i Hoa`ng Ha.c La^u, co' cho la` Tho^i
Hie^.u dda~ la^'y y' nghi~a cu?a mo^.t ddoa.n trong
sa'ch Trang Tu+?, nhu+ sau:
"Ca'i to^n quy' cha(?ng the^? truye^`n la.i
ddu+o+.c cu?a co^? nha^n, thi` dda~ ma^'t ro^`i, co`n
nhu+~ng ddie^`u ma` nga`i ddang ddo.c dda^y, chi?
la` nhu+~ng ca(.n ba~ cu?a co^? nha^n dda^'y
tho^i !"
(Thie^n DDa.o, lo+`i Lua^n Bie^.n no'i vo+'i Te^`
Hoa`n Co^ng)
Ly' Ba.ch cu~ng tu+`ng co' y' dda.p tan la^`u
Hoa`ng Ha.c :
"Nga~ tha? vi. qua^n chu`y toa'i Hoa`ng Ha.c
La^u"
(To^i cu~ng vi` nga`i ma` dda^.p tan la^`u Hoa`ng
Ha.c)
NGA`N NA(M MA^Y TRA('NG LU+~NG LO+` BAY
:
Ca^u thu+' ba cu?a ba`i tho+ co' ddie^?m ra^'t
dda(.c bie^.t, la` du`ng lie^n tie^'p sa'u chu+~
"tra('c" trong mo^.t ca^u tho+ ba?y chu+~, ba^'t
cha^'p lua^.t ba(`ng tra('c. Bu't pha'p a^'y
khie^'n ca^u tho+ mang mo^.t su+'c ma.nh kha'c
thu+o+`ng. DDe^? la`m gi` ? DDe^? nha^'n ma.nh ra(`ng :
ngu+o+`i xu+a dda~ ddi ma^'t tie^u ro^`i ! Kho^ng
co`n tro+? la.i ddu+o+.c nu~a ! "Nha^'t khu+'"
la` "mo^.t ddi", "ba^'t phu.c pha?n" la` "kho^ng
tro+? la.i". Ca^u na`y no'i le^n ca'i le~ Vo^
Thu+o+`ng cu?a mo.i ngu+o+`i, mo.i vie^.c, ke^? ca?
nhu+~ng ba^.c Tha'nh Nha^n. DDoa.n tri'ch o+? tre^n
trong sa'ch Trang Tu+? cu~ng the^'.
Ca^u thu+' ba na`y ddo^'i vo+'i ca^u thu+' tu+
:
"Ba.ch va^n thie^n ta'i kho^ng du du
(ma^y tra('ng nga`n na(m va^~n ma~i tro^i)
Tha'nh Nha^n dda~ mu.c na't, Kho^?ng, La~o,
Trang, dde^`u dda~ ve^` vo+'i ca't bu.i, nhu+ng, ha~y
ngu+?a ma(.t le^n, ha~y "na^ng ta^m ho^`n le^n"
(sursum corda !), thi` se~ tha^'y ca'i DDa.o a^?n
ta`ng trong ddo+`i so^'ng cu?a Tha'nh Nha^n tu+.
nga`n xu+a, nay va^~n co`n ddo', nhu+ ma^y
tra('ng kia, tra?i qua ha`ng nga`n na(m ma` va^~n co`n
ma~i ma~i no^?i tro^i, ddo+`i na`y sang ddo+`i
kha'c, cha(?ng lu'c na`o ngu+ng. DDo' la` ca'i
Thu+o+`ng Ha(`ng, ddo^'i vo+'i le~ Vo^ Thu+o+`ng cu?a
ca^u ba. Va^.y, ddu+`ng gu.c dda^`u to^n su`ng
nhu+~ng ca(.n ba~, nhu+~ng ca`nh kho^ la' he'o cu?a
Tha'nh Nha^n co`n lu+u la.i, ma` ha~y nhi`n le^n
ca'i DDa.o lo+'n luo^n ma~i tru+o+`ng to^`n dda~
da^~n da('t bu+o+'c cha^n cu?a ca'c Nga`i. Ha~y
ngu+?ng dda^`u le^n, nhi`n ma^y tra('ng, dda'm
ma^y dda~ tu+`ng na^ng ddo+~ ca'nh ha.c cu?a
ngu+o+`i xu+a, nay va^~n co`n dda^y, chu+' ddu+`ng gu.c
ma(.t to^n su`ng ngo^i La^`u Hoa`ng Ha.c cu?a
bo.n "ro+?m".
CHA(?NG THE`M RUNG DDO^.NG TRU+O+'C CA?NH HA'N
DU+O+NG, ANH VU~ !
Hai ca^u na(m va` sa'u, ta? ca?nh ha`ng ca^y
tre^n be^'n Ha'n Du+o+ng no^?i ba^.t be^n bo+` so^ng
quang ta.nh, va` ba~i Anh Vu~, vo+'i co? tho+m
xum xue^ tu+o+i to^'t. Tu+o+?ng ra(`ng ta'c gia?
bo^`i ho^`i ca?m me^'n ca?nh dde.p a^'y u+ ? Kho^ng
! O^ng cha(?ng coi chu'ng ra gi` ca?. Vi` sao
?
Vi` (ca^u 7):
"Nha^.t mo^. hu+o+ng quan ha` xu+' thi. ?"
(Chie^`u xuo^'ng dda^u la` que^ qua'n cu~ ?)
Tho^i Hie^.u thu+o+ng nho+' que^ hu+o+ng mi`nh,
ne^n co' xa' gi` "ca^y be^'n Ha'n Du+o+ng" vo+'i
"co? bo+` Anh Vu~" ? DDie^`u ma` o^ng mo+ tu+o+?ng
la` que^ hu+o+ng o^ng, chu+' na`o co' dde^? ta^m
dde^'n ca?nh va^.t tru+o+'c ma('t ? Vi` the^',
o^ng nhi`n ca?nh ru+.c ro+~ to^'t tu+o+i a^'y ma`
chi? tu+. ho?i :"DDa^u la` que^ qua'n cu~ ?"
(hu+o+ng quan ha` xu+' thi. ?)
Chu+~ "chie^`u xuo^'ng" (nha^.t mo^.), ddu+o+.c
du`ng o+? dda^y chi'nh la` ca'i vu+`a hie^.n hu+~u
no+i be^'n Ha'n Du+o+ng vo+'i bo+` Anh Vu~, ma`
cu~ng hie^.n hu+~u no+i que^ hu+o+ng cu?a ta'c
gia?, cha(?ng kha'c na`o dda'm ma^y tra('ng no+i
ca^u bo^'n, dda~ tu+`ng hie^.n hu+~u lu'c ngu+o+`i
xu+a cu+o+~i ha.c bay ddi, ma` nay va^~n co`n
hie^.n hu+~u khi ta ngu+?a ma(.t nhi`n tro+`i\. Ma^y
tra('ng thu+o+`ng ha(`ng trong tho+`i gian,
"nha^.t mo^." thu+o+`ng ha(`ng trong kho^ng gian, ca?
hai dde^`u ddu+a con ngu+o+`i ra kho?i ca?nh
va^.t tru+o+'c ma('t...
No'i ca'ch kha'c, ca^y be^'n Ha'n Du+o+ng thi`
"ru+.c ro+~" (li.ch li.ch), co? bo+` Anh Vu~ thi`
"to^'t tu+o+i" (the^ the^), nhu+ng chu'ng va^~n
mo+` nha.t trong ta^m ho^`n Tho^i Hie^.u, cha(?ng
kha'c na`o La^`u Hoa`ng Ha.c dda~ no'i o+? tre^n.
Nhu+ o^ng die^~n ba`y trong ca^u ke^'t :
"Ye^n ba giang thu+o+.ng su+? nha^n sa^`u"
(Tre^n so^ng kho'i so'ng na~o lo`ng na`y)
Kho'i so'ng la` gi` ? ne^'u kho^ng pha?i la`
no^~i buo^`n nho+' que^ cu?a ta'c gia? ? Chi'nh kho'i
so'ng dda~ la`m mo+` ddi ca?nh va^.t tru+o+'c
ma('t o^ng, khie^'n cho nhu+~ng ca?nh "ru+.c ro+~",
va` "to^'t tu+o+i" kia, va^~n cha(?ng la`m tho?a
ma~n ta^m ho^`n o^ng, khie^'n o^ng va^~n tu+.
ho?i :"hu+o+ng quan ha` xu+' thi. ?"
Kho'i so'ng la`m cho ngu+o+`i buo^`n (su+? nha^n
sa^`u), nhu+ng no^~i sa^`u ddo', la.i chi'nh la`
kho'i so'ng. Ca'i cao die^.u o+? cho^~ ddo'.
TO'M LA.I:
Bo^'n ca^u dda^`u no'i chuye^.n "ngu+o+`i xu+a",
va` dda^.p tan ngo^`i la^`u Hoa`ng Ha.c tru+o+'c
ma(.t. Bo^'n ca^u sau no'i chuye^.n "ngu+o+`i
nay", va` cu~ng xo'a nho`a ca?nh va^.t ru+.c ro+~
tru+o+'c ma(.t. O+? tre^n thi` "ma^y tra('ng ma~i
ma~i bay", o+? du+o+'i thi` "ma`n chie^`u buo^ng
phu?". Ngu+o+`i xu+a kho^ng co`n nu+~a, que^
hu+o+ng cu~ng xa vo+`i, nhu+ng ma^y tra('ng va^~n bay,
ma`n chie^`u va^~n nga`y nga`y buo^ng phu?...
Tu+.u chung, trong su+. bie^'n ddo^?i, hoa.i
die^.t, va^~n co' ca'i gi` tru+o+`ng cu+?u, ba^'t
bie^'n. Pha?i cha(ng y' thu+'c ca'i tru+o+`ng cu+?u
a^'y, giu'p ta thoa't ra ngoa`i thu+.c ta.i, va`
nhi`n tro+? la.i thu+.c ta.i vo+'i mo^.t ca'i
nhi`n kha'c ?
Nguye^~n Hoa`i Va^n |
