| |
No'i ra la` bi. ke.t
Kho^ng no'i cu~ng kho^ng xong
Vi` anh ddu+a mo^.t ne't
DDa^`u nu'i a'nh du+o+ng ho^`ng.
Thie^`n Su+ Cha^n Nguye^n (Vie^.t Nam, the^' ky? 17)
1. So+ lu+o+.c tie^?u su+? : Nguye^~n Du, tu+. la` To^' Nhu+, hie^.u la` Thanh Hie^n, qua'n ta.i la`ng Tie^n DDie^`n, huye^.n Nghi Xua^n, ti?nh Ha` Ti~nh, con thu+' ba?y Cu. Hoa`ng Gia'p Xua^n Qua^.n Co^ng Nguye^~n Nghie^~m. Tha^n phu. O^ng thi ddo^~ tie^'n si~ va` la`m quan dde^'n chu+'c Te^? Tu+o+'ng tho+`i Le^-Tri.nh.
Nguye^~n Du sinh na(m A^'t Da^.u (1765) o+? phu+o+`ng Bi'ch Ca^u, tha`nh Tha(ng Long (sau na`y la` Ha` No^.i), nie^n hie^.u Ca?nh Hu+ng thu+' 26 ddo+`i nha` Le^, khi tha^n phu. ddang la`m Te^? Tu+o+'ng.
Nguye^~n Du ddo^~ tam tru+o+`ng thi Hu+o+ng khi 19 tuo^?i, la` ngu+o+`i ho.c ro^.ng, tinh tho^ng ca? Pha^.t ho.c va` sa`nh ca'c mo^n thi ho.a.
Tha^n phu. Nguye^~n Nghie^~m qua ddo+`i lu'c Nguye^~n Du mo+'i 10 tuo^?i (1775) va` tha^n ma^~u cu?a Nguye^~n Du la` Ba` Tra^`n Thi. Ta^`n (1740-1778, sinh qua'n o+? ti?nh Ba('c Ninh) ma^'t so+'m lu'c Nguye^~n Du 13 tuo^?i ne^n Nguye^~n Du ve^` so^'ng vo+'i ngu+o+`i anh kha'c me. la` Nguye^~n Kha?n (ho+n Nguye^~n Du 31 tuo^?i, Ho^`ng Li~nh Ha^`u Nguye^~n Kha?n, tra^'n thu? So+n Ta^y-Hu+ng Ho'a, la`m quan Ta? Tu+ Gia?ng cho the^' tu+? Tri.nh To^ng) nuo^i du+o+~ng va` cho a(n ho.c. (2) ('Tri'ch gia?ng Truye^.n Kie^`u cu?a Nguye^~n Du', Gia'o Su+ Ho^` DDi`nh Chu+~, Vie^.t Lua^.n xua^'t ba?n, Sydney, 1996)
Na(m 1784, vi` ddo^~ tha^'p, Nguye^~n Du chi? ddu+o+.c the^' cha^n ngu+o+`i cha nuo^i ho. Ha` vu+`a mo+'i ma^'t, la`m mo^.t chu+'c quan vo~ o+? Tha'i Nguye^n. (2) (sa'ch dda~ da^~n, trang 5).
Trong suo^'t mu+o+`i na(m tu+` 1786-1795, Nguye^~n Du lu+u la.c o+? que^ vo+. o+? Tha'i Bi`nh.
Trong nhu+~ng na(m 1796-1802, Nguye^~n Du lui ve^` a^?n cu+ o+? que^ nha` o+? Tie^n DDie^`n, Ha` Ti~nh, ma(.c du` so^'ng ra^'t nghe`o nhu+ng an nhie^n, tu+. ta.i vi` Nguye^~n Du ddo.c kinh Pha^.t, tu ho.c thie^`n dde^? ti`m dda.o gia?i thoa't.
Na(m Gia Long nguye^n nie^n (1802), Nguye^~n Du ddu+o+.c trie^.u ra la`m quan, ba('t dda^`u la` Tri Huye^.n Phu. Du+.c, Tha'i Bi`nh; i't la^u sau la`m Tri Phu? Thu+o+`ng Ti'n (nay thuo^.c Ha` DDo^ng). Na(m 1805, Nguye^~n Du dda~ ddu+o+.c phong tu+o+'c la` Du DDu+'c Ha^`u. Sau ddo' Nguye^~n Du ca'o be^.nh xin lui ve^` que^. Na(m Gia Long thu+' 5 (1806), Nguye^~n Du ddu+o+.c trie^.u va`o kinh ddo^ Hue^' giu+~ chu+'c DDo^ng Ca'c Ho.c Si~; na(m 1809, la`m Bo^' Chi'nh ti?nh Qua?ng Bi`nh.Tha'ng 2 na(m 1813, Nguye^~n Du ddu+o+.c tha(ng Ca^`n Cha'nh DDie^.n Ho.c Si~, ro^`i co' chi? sai la`m Chi'nh Su+' tue^' co^'ng ddi Trung Hoa va` tha'ng 4 na(m Gia'p Tua^'t (1814) o^ng tro+? ve^` Kinh ddu+o+.c tha(ng Le^~ Bo^. Hu+~u Tham Tri.
Na(m Minh Ma.ng nguye^n nie^n (1820), Nguye^~n Du sa('p su+?a ddi su+' Trung Hoa la^`n nu+~a, nhu+ng bi. be^.nh ma^'t nga`y 10 tha'ng 8 na(m Canh Thi`n, tho. 56 tuo^?i.
Thi va(n chu+~ Ha'n cu?a Nguye^~n Du dde^? la.i go^`m Thanh Hie^n Tie^`n Ha^.u Ta^.p, Ba('c Ha`nh Thi Ta^.p, Nam Trung Ta.p Nga^m, Le^ Qui' Ky? Su+..
Ve^` tho+ No^m, Nguye^~n Du lu+u la.i trong kho ta`ng va(n ho.c Vie^.t Nam thie^n tru+o+`ng thi ba^'t hu? DDoa.n Tru+o+`ng Ta^n Thanh (DDTTT), ddu+o+.c truye^`n tu.ng trong da^n gian va` ddu+o+.c lie^.t va`o ta`i lie^.u gia'o khoa da.y o+? ba^.c trung ho.c.
DDTTT la` a'ng va(n chu+o+ng tuye^.t ta'c, vie^'t theo the^? tho+ lu.c ba't go^`m 3254 ca^u, da`i nha^'t trong ca'c ta'c pha^?m xu+a nay.
Ngoa`i ra, ba`i tho+ chu+~ No^m 'Va(n Te^' Tha^.p Loa.i Chu'ng Sinh' la` mo^.t nga^m khu'c go^`m co' 184 ca^u theo the^? song tha^'t lu.c ba't, trong ddo' chu+'a ddu+.ng ta^'m lo`ng tu+` bi cu?a ngu+o+`i Pha^.t tu+? Nguye^~n Du ddo^'i vo+'i ca?nh kho^? cu?a muo^n va.n sinh linh, cu~ng la` mo^.t ta'c pha^?m gia' tri. ddu+o+.c nhie^`u ho.c gia? nghie^n cu+'u, tri'ch gia?ng.
2. Hai tho+`i ky` lu+u la.c (1786 - 1795) va` a^?n cu+ (1795 - 1802) cu?a Nguye^~n Du:
Tu+` tru+o+'c to+'i nay, ca'c nha` bie^n kha?o va(n ho.c thu+o+`ng ba`n lua^.n nhie^`u ve^` Nguye^~n Du va` ta'c pha^?m DDoa.n Tru+o+`ng Ta^n Thanh, ma` i't khi no'i to+'i hai giai ddoa.n quan tro.ng trong ddo+`i Nguye^~n Du la` tho+`i ky` so^'ng lu+u la.c o+? que^ vo+. va` vie^.c lui ve^` a^?n cu+ o+? que^ nha` va` trong tho+`i gian na`y Nguye^~n Du nghie^n cu+'u kinh ddie^?n Pha^.t gia'o, tu ho.c thie^`n to^ng dde^? ro^`i ho+n mu+o+`i na(m sau Nguye^~n Du dda~ chu+'ng ngo^. khi ddi su+' sang Trung Hoa (1813 - 1814) (se~ tri`nh ba`y ro~ the^m trong nhu+~ng pha^`n sau cu?a ba`i vie^'t).
Tho+`i ky` lu+u la.c tu+` 1786 - 1795: Trong suo^'t mu+o+`i na(m, Nguye^~n Du lu+u la.c o+? que^ vo+. o+? Tha'i Bi`nh, va` O^ng dda~ vie^'t: 'Tha^.p ta?i phong tra^`n khu+' quo^'c xa' (xin ta.m chuye^?n sang tie^'ng Vie^.t: 'Mu+o+`i na(m gio' bu.i ca'ch xa que^') vi` hai ly' do sau:
- na(m 1784,kie^u binh no^?i da^.y ke'o dde^'n nha` Nguye^~n Kha?n,O^ng tro^'n ddu+o+.c le^n So+n Ta^y 'ro^`i ve^` Ha` Ti~nh,nhu+ng dinh co+ o+? Tha(ng Long dde^`u bi. pha' sa.ch.
- ngu+o+`i anh kha'c me. cu?a Nguye^~n Du la` Nguye^~n Quy'nh, con cu?a ba` tra('c tha^'t Nguye^~n 'Thi. Xuye^n, cho^'ng la.i Ta^y So+n ne^n bi. gie^'t, va` cu~ng vi` va^.y ma` Ta^y So+n pha' he^'t dinh co+ 'cu?a ho. Nguye^~n o+? Tie^n DDie^`n.
'Trong ba`i tho+ Quy`nh Ha?i Nguye^n Tie^u co' ca^u : 'Ho^`ng Li~nh vo^ gia huynh dde^. ta'n.
- (O+? Ho^`ng Li~nh kho^ng co' nha`, anh em tan ta'c) cho ta tha^'y ddu+o+.c ly' do Nguye^~n Du pha?i 've^` so^'ng o+? que^ vo+..'
'Suo^'t mu+o+`i na(m, Nguye^~n Du so^'ng a(n nho+` o+? dda^.u, ddau o^'m lie^n mie^n, nghe`o kho^? kho^ng co' tie^`n mua thuo^'c, tro^i no^?i nay dda^y mai ddo', tu'ng qua^~n bi thu+o+ng...
'Trong nhu+~ng ba`i tho+ Xua^n Nha^.t Nga^~u Hu+'ng, Tu+. Tha'n, Ba^'t Mi., So+n Cu+ Ma.n Hu+'ng, U Cu+,... ta 'ba('t ga(.p ddu+o+.c ra^'t nhie^`u y' ti`nh ve^` ca?nh so^'ng xa que^ hu+o+ng, sa^`u tho+`i the^', nghe`o kho^?, lu+u la.c, 'tan ta'c ...' (2) (sa'ch dda~ da^~n, trang 2-9).
2.2 Tho+`i ky` a^?n cu+ tu+` 1795 - 1802: Na(m 1796, Nguye^~n Du ddi.nh ro+`i Ha` Ti~nh dde^? va`o Gia DDi.nh giu'p Nguye^~n A'nh ne^n bi. tu+o+'ng Nguye^~n Tha^.n cu?a nha` Ta^y So+n ba('t giam. Nhu+ng Nguye^~n Tha^.n dda~ tha cho Nguye^~n Du vi` ne^? ti`nh ba.n vo+'i Nguye^~n Ne^~, anh cu?a Nguye^~n Du.
Sau ddo' Nguye^~n Du lui ve^` a^?n cu+ o+? que^ nha`. Sa'ch co' ghi la` Nguye^~n Du theo go't La So+n Phu Tu+? (9) ddi ngao du so+n thu?y, ddi kha('p ca? vu`ng 99 ngo.n nu'i Ho^`ng Li~nh, da~y nu'i vu`ng Nghe^. An - Ha` Ti~nh, ca'ch que^ cu?a Nguye^~n Du khoa?ng 10 ca^y so^'. Gia pha? ho. Nguye^~n Tie^n DDie^`n che'p 'O^ng tro+? ve^`, la^'y ca?nh nu'i so^ng la`m vui, tu+. go.i mi`nh la` Ho^`ng So+n Lie^.p Ho^. (ngu+o+`i sa(n ba('n nu'i Ho^`ng) va` Nam Ha?i DDie^'u DDo^`' (ngu+o+`i cha`i lu+o+'i bie^?n Nam).
Ve^` nha^n va^.t li.ch su+? La So+n Phu Tu+?, theo Tra^`n Tro.ng Kim, la`: 'O^ng Nguye^~n Thie^.p, tu+. la` Kha?i Chuye^n, hie^.u la` Nguye^.t U'c, bie^.t hie^.u la` Ha.nh Am. O^ng la`m nha` o+? Lu.c Nie^n Tha`nh, thuo^.c huye^.n La So+n, ti?nh Ha` Ti~nh ba^y gio+`, cho ne^n ngu+o+`i ta go.i la` Lu.c Nie^n tie^n sinh hay la` La So+n Phu Tu+?. Vua Quang Trung tu+` khi ddem qua^n ra dda'nh Ba('c Ha`, bie^'t tie^'ng Nguye^~n Thie^.p, dda~ ma^'y la^`n cho ngu+o+`i ddem le^~ va^.t mo+`i o^ng ra giu'p, o^ng kho^ng nha^.n le^~ va` cu~ng tu+` cho^'i kho^ng ra. DDe^'n khi Nga`i dda~ dda(ng cu+.c, la.i ma^'y la^`n cho ngu+o+`i ddo'n mo+`i o^ng, o^ng co' dde^'n ba'i ye^'t va` khuye^n vua ne^n la^'y nha^n nghi~a ma` tri. da^n tri. nu+o+'c, ro^`i la.i xin ve^`. Vua Quang Trung tuy kho^ng du`ng ddu+o+.c o^ng, nhu+ng bao gio+` cu~ng to^n ki'nh o^ng nhu+ ba^.c tha^`y, va` vie^.c chi'nh tri. trong nu+o+'c thu+o+`ng theo y' nghi~a cu?a o^ng dda~ tri`nh ba`y.' (9) (Tra^`n Tro.ng Kim, Vie^.t Nam Su+? Lu+o+.c, quye^?n 2, Bo^. Gia'o Du.c xua^'t ba?n, Sa`i Go`n 1971, trang 140-141).
2.2.1 Nguye^~n Du dda~ cho chu'ng ta tha^'y la` tie^n sinh dda~ cha'n nga'n vie^.c ho.c ha`nh,kie^'n thu+'c the^' gian ta^`m thu+o+`ng 'Suo^'t ddo+`i tho+ phu' ro`ng vo^ bo^?, DDa^`y gia' sa'ch dda`n cha^'t ma~i ngu.' trong ba`i tho+ sau:
Ma.n Hu+'ng
Long Vi~ cha^u bie^n dda ba.ch a^u,
Lam Giang ddu+o+`ng thu+o+.ng hu+~u ha`n nho.
Nha^'t sinh tu+` phu' tri vo^ i'ch,
Ma~n gia' ca^`m thu+ ddo^` tu+. ngu.
Ba'ch tue^' vi nha^n bi` thua^'n tu+'c,
Mo^. nie^n ha`nh la.c ti'ch tu du.
Ninh tri di. nha^.t ta^y la(ng ha.,
Na(ng a^?m tru`ng du+o+ng nha^'t tri'ch vo^.
(Nguye^~n Vu~ My va` Tra^`n Thanh Ma.i di.ch) |
(Long Vi~ bo+` be^n mo^.t dda'm co`,
So^ng Lam tre^n be^'n ba'c ha`n nho.
Suo^'t ddo+`i tho+ phu' ro`ng vo^ bo^?,
DDa^`y gia' sa'ch dda`n cha^'t ma~i ngu.
Cuo^.c so^'ng tra(m na(m coi ma^'y cho^'c,
Chuye^.n vui tuo^?i ca? tie^'c tu+`ng gio+`.
Phia' ta^y ba~i co? khi na(`m xuo^'ng,
Che'n ru+o+.u tru`ng du+o+ng ai tu+o+'i cho.)
(2) (sa'ch dda~ da^~n, trang 10-11) |
2.2.2 Tu+` nhu+~ng cha'n nga'n ca'i ho.c ta^`m thu+o+`ng cu?a the^' gian, Nguye^~n Du dda~ ti`m ddo.c kinh ddie^?n Pha^.t (nha^'t la` kinh Kim Cu+o+ng Ba't Nha~ Ba La Ma^.t) va` ho.c tu thie^`n ne^n du` so^'ng nghe`o ma` lo`ng va^~n an nhie^n tu+. ta.i dde^? 'La' ro+i hoa no+? vie^.c tru+o+'c ma('t, Ta^m tra.ng quanh na(m va^~n nhe. nha`ng', hay la` 'DDa.t si~, co~i lo`ng tra(ng sa'ng to?, Cao nha^n, tru+o+'c cu+?a nu'i bao la' nhu+ trong hai ba`i tho+ sau:
Ta.p Thi II
Ho^`ng So+n nha^'t sa('c la^m bi`nh cu+`
Thanh ti.ch kha? vi ha`n si~ cu+.
Thie^n ly' ba.ch va^n sinh ky? ti.ch,
Nha^'t song minh nguye^.t thu+o+'ng ca^`m thu+.
Tie^'u dde^` tua^?n tu.c can qua te^',
Giam ma(.c ta`ng sinh la~o be^.nh du+.
Die^.p la.c hoa khai nha~n tie^`n su+.,
Tu+' tho+`i ta^m ki'nh tu+. nhu+ nhu+. |
(Tre^n gia?i non Ho^`ng du+o+'i la`n nu+o+'c
Nho nghe`o o+? ddo' cu~ng thanh nha`n
Nghi`n ta^`m ma^y ba.c quanh giu+o+`ng chie^'u,
Mo^.t ma?nh tra(ng trong gio.i sa'ch dda`n.
Cu+o+`i kho'c theo ddo+`i qua buo^?i loa.n,
Tra^`m tie^`m giu+~ mie^.ng du+o+~ng tha^n ta`n.
La' ro+i hoa no+? vie^.c tru+o+'c ma('t,
Ta^m tra.ng quanh na(m va^~n nhe. nha`ng.)
|
Ta.p Nga^m II
Long Vi~ giang dda^`u o^'c nha^'t gian,
U cu+ sa^`u cu+.c ho^'t tri hoan.
DDa.t nha^n ta^m ca?nh quang nhu+ nguye^.t,
Xu+? si~ mo^n tie^`n thanh gia? san.
Cha^?m ba.n thu'c thu+ phu` be^.nh co^'t,
DDa(ng tie^`n dda^?u tu+?u kho+?i suy nhan.
Ta'o dda^`u chung nha^.t vo^ ye^n ho?a
Song ngoa.i hoa`ng hoa tu' kha? xan.
(Nguye^~n Vu~ My va` Tra^`n Thanh Ma.i di.ch) |
(DDa^`u so^ng Long Vi~ mo^.t gian nha`,
O+? a^?n buo^`n teo bo^~ng thu' a !
DDa.t si~, co~i lo`ng tra(ng sa'ng to?,
Cao nha^n, tru+o+'c cu+?a nu'i bao la.
Sa'ch cho^`ng ca.nh go^'i ddo+~ tha^n me^.t,
Ru+o+.u nha('p be^n dde`n ddo^?i sa('c da.
Trong be^'p suo^'t nga`y kho^ng kho'i lu+?a,
Ngoa`i song no vo+'i kho'm hoa`ng hoa.)
(2) (sa'ch dda~ da^~n, trang 10-11)
|
2.2.3 Nho+` thu+.c ha`nh sa^u xa Tri' Tue^. Ba't Nha~ cu?a kinh Kim Cu+o+ng, Nguye^~n Du qua'n xe't ta^'t ca? ca'c pha'p hu+~u vi dde^`u kho^ng co' tu+. ta'nh, vo^ thu+o+`ng sinh die^.t. Vi` buo^ng xa? ca'c pha'p va` vo.ng tu+o+?ng ne^n Nguye^~n Du cho chu'ng ta tha^'y tie^n sinh dda~ 'ha`ng phu.c vo.ng ta^m va` an tru. cha^n ta^m' cu?a mi`nh qua ba`i tho+ ' DDa.o Y' 'sau dda^y: (2) (ba`i tho+ trong sa'ch dda~ da^~n, trang 27-28)
DDa.o Y'
Minh nguye^.t chie^'u co^? ti?nh,
Ti?nh thu?y vo^ ba dda`o.
Ba^'t bi. nha^n khie^n xa?
Thu+? ta^m chung ba^'t dao
Tu'ng bi. nha^n khie^n xa?
Nha^'t dao hoa`n phu.c chi?.
Tra.m tra.m nha^'t phie^'n ta^m,
Minh nguye^.t co^? ti?nh thu?y. |
(Tra(ng sa'ng gio.i gie^'ng xu+a,
Nu+o+'c gie^'ng kho^ng go+.n so'ng.
Kho^ng ai ngu+o+`i khua^'y le^n
Lo`ng na`y kho^ng xao ddo^.ng.
Du` ai ngu+o+`i khua^'y le^n
DDo^.ng qua la(.ng ra^'t cho'ng.
Trong va('t mo^.t ta^'m lo`ng,
Gie^'ng xu+a tra(ng gio.i bo'ng.)
|
2.2.4 Khi ta^m an tru. kho^ng di'nh ma('c 6 tra^`n ca?nh (sa('c, thanh, hu+o+ng, vi., xu'c, pha'p) ne^n ta^m nhu+ nhu+ cha(?ng ddo^.ng. Chu'ng ta ha~y ddo.c ba`i tho+ 'DDe^` Tam Thanh DDo^.ng' cu?a Nguye^~n Du dde^? hie^?u ro~ 'ta^m' cu?a thi ha`o To^' Nhu+ 'thu+o+`ng ddi.nh kho^ng ro+`i ca?nh thie^`n' vi` Nguye^~n Du dda~ ddo.c va` hie^?u kinh Kim Cu+o+ng ne^n kho^ng co`n cha^'p va`o 'nga~ tu+o+'ng', 'nha^n tu+o+'ng', 'chu'ng sinh tu+o+'ng' va` 'tho. gia? tu+o+'ng' ne^n qua'n sa't ta^'t ca? ca'c ca?nh gio+'i dde^`u kho^ng co' tu+o+'ng (vo^ tu+o+'ng) ('Ma~n ca?nh giai kho^ng ha` hu+~u tu+o+'ng', Kha('p ca?nh gio+'i dde^`u tro^'ng ro^~ng thi` la`m gi` co`n sa('c tu+o+'ng):
DDe^` Tam Thanh DDo^.ng
Va.n ban thu?y tha.ch thie^.n dda.i xa?o,
Nha^'t la.p kie^`n kho^n khai tie^?u thie^n,
Ma~n ca?nh giai kho^ng ha` hu+~u tu+o+'ng,
Thu+? ta^m thu+o+`ng ddi.nh ba^'t ly thie^`n.
Nga`n muo^n thu+' na`o dda',na`o nu+o+'c, xe^'p dda(.t tu+. nhie^n,nghe^. thua^.t ra^'t khe'o,
Mo^.t ha.t nho? tro+`i dda^'t mo+? ra mo^.t the^' gio+'i nho? nu+~a,
Kha('p ca?nh gio+'i dde^`u tro^'ng ro^~ng thi` la`m gi` co`n sa('c tu+o+'ng,
Lo`ng na`y thu+o+`ng ddi.nh kho^ng ro+`i ca?nh thie^`n.
(Ba`i di.ch cu?a Gia'o Su+ Nguye^~n DDa(ng Thu.c, The^' Gio+'i Thi Ca Nguye^~n Du, Xua^n Thu, trang 173)
2.3 Sau na`y khi ddi su+' sang Trung Hoa (1813 - 1814), Nguye^~n Du dda~ vie^'t trong ba`i tho+ 'Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i' va` cho ta tha^'y Nguye^~n Du dda~ ddo.c kinh Kim Cu+o+ng ha`ng nga`n la^`n trong nhu+~ng na(m Nguye^~n Du o+? a^?n no+i que^ nha`:
'... Minh ki'nh die^.c phi dda`i,
Bo^` dde^` ba?n vo^ thu..
Nga~ ddo^.c Kim Cu+o+ng thie^n bie^'n linh,
Ky` trung a'o chi? dda ba^'t minh;
Ca^.p dda'o Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i ha.,
Chung tri: vo^ tu+. thi. cha^n kinh.'
Ba`i di.ch cu?a Gia'o Su+ Nguye^~n DDa(ng Thu.c:
'... Ta^'m gu+o+ng trong kho^ng pha?i tha^.t co' dda`i gu+o+ng,
Ca^y Bo^` DDe^` cu~ng kho^ng pha?i ca^y tha^.t.
Ta ddo.c kinh Kim Cu+o+ng co' ho+n nga`n la^`n,
Y' nghi~a uye^n tha^m trong a^'y pha^`n nhie^`u kho^ng hie^?u;
To+'i nay dde^'n du+o+'i dda`i Pha^n Kinh na`y,
Mo+'i bie^'t ra(`ng kinh kho^ng chu+~ mo+'i tha^.t la` cha^n kinh.'
(4) (Nguye^~n DDa(ng Thu.c, The^' Gio+'i Thi Ca Nguye^~n Du, Xua^n Thu, trang 173)
Chu'ng ta ai cu~ng bie^'t la` kinh Kim Cu+o+ng la` kinh thu+o+`ng tu.ng ddo.c ha(`ng nga`y trong Thie^`n to^ng va` nhu+~ng ai ho.c va` thu+.c ha`nh thie^`n dde^`u ddo.c kinh na`y vi` DDu+'c Pha^.t dda~ da.y o^ng Tu Bo^` DDe^` trong kinh na`y:
'Ne^'u la.i co' ngu+o+`i na`o ddo^'i vo+'i kinh na`y, la~nh tho. va` ha`nh tri` ddu+o+.c, cho chi' dde^'n bo^'n ca^u ke^., va` la.i ddem no'i cho ngu+o+`i nghe ma` la`m, thi` la.i phu'c ho+n ngu+o+`i kia. Vi` co+' gi` va^.y? - Na`y o^ng Tu Bo^` DDe^`, he^'t tha?y chu+ Pha^.t va` pha'p Vo^ Thu+o+.ng Cha'nh DDa(?ng Cha'nh Gia'c (Anuttara Samyak Sambodhi, tie^'ng Ha'n chuye^?n a^m la` A Na^.u DDa La Tam Mie^.u Tam Bo^` DDe^`) cu?a chu+ Pha^.t, cu~ng dde^`u bo+?i kinh na`y ma` ra. O^ng Tu Bo^` DDe^`, ca'i pha'p ta go.i la` Pha^.t pha'p ddo', tu+'c kho^ng pha?i la` Pha^.t pha'p'. (3) (Kinh Kim Cu+o+ng Ba't Nha~ Ba La Ma^.t, pha^.n thu+' 8, 'Y pha'p xua^'t sinh', Nu+o+ng theo pha'p ma` sinh ra, Thie^`u Chu+?u di.ch va` gia?ng gia?i, Trung Ta^m Va(n Ho'a Pha^.t Gia'o Vie^.t Nam ta.i Co^.ng Ho`a Lie^n Bang DDu+'c, xua^'t ba?n na(m 1984, trang 47-49).
Chu'ng ta co' the^? hie^?u la` Nguye^~n Du ho.c Pha^.t va` tu theo Thie^`n to^ng trong tho+`i gian o+? a^?n no+i que^ nha` va` Nguye^~n Du cu~ng ddo.c ca? 'Pha'p Ba?o DDa`n Kinh' cu?a Lu.c To^? Hue^. Na(ng khi tie^n sinh dda~ tri'ch da^~n hai ca^u trong ba`i ke^. cu?a Lu.c To^? Hue^. Na(ng:
Minh ki'nh die^.c phi dda`i,
Bo^` dde^` ba?n vo^ thu..
|
(Gu+o+ng sa'ng cu~ng kho^ng dda`i
Bo^` dde^` cha(?ng co' tha^n.)
|
3. Va`o nhu+~ng na(m cuo^'i cu?a ddo+`i mi`nh, Cu. Vu~ Kha('c Khoan (sinh nga`y 27 tha'ng 2 na(m 1917 ta.i Ha` No^.i va` qua ddo+`i nga`y 12 tha'ng 9 na(m 1986 ta.i Minnesota,Hoa Ky`) dda~ ddo.c va` nghie^n cu+'u kinh Pha^.t do ddo' trong ta'c pha^?m 'DDo.c Kinh' Cu. Vu~ Kha('c Khoan dda~ co' vie^'t ve^` Nguye^~n Du, ta'c gia? cu?a tuye^.t ta'c DDoa.n Tru+o+`ng Ta^n Thanh, nhu+ sau:
' Khoa?ng dda^`u the^' ky? thu+' 19, nha^n mo^.t chuye^'n ddi su+' sang Trung Quo^'c, Nguye^~n Du co' di.p dde^'n tham Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i. Ba^'y gio+` - tre^n 1,000 na(m dda~ qua - dda' dda`i Pha^n Kinh dda~ mo`n. Re^u leo xanh ma'i, mu+a cu~ ddo.ng cha^n tu+o+`ng, co? da.i la^'p lo^'i ddi, hoang vu hun hu't ha`nh lang va('ng la(.ng. Tro+`i nga? va`o chie^`u. Na('ng qua'i lung linh va'ch dda'. DDa^u ro^`i nhu+~ng ve^'t kinh xu+a. La(ng Gia`, Vie^n Gia'c, Ba't Nha~, Kim Cu+o+ng. Kim Cu+o+ng... Nga~ ddo^.c Kim Cu+o+ng thie^n bie^'n linh.'
'To^i nghe nhu+ va^`y: Mo^.t ho^m ta.i nu+o+'c Xa' Ve^., Pha^.t va` 1250 vi. DDa.i Ty` Kheo dde^`u o+? ti.nh xa' Ky` Hoa`n, trong vu+o+`n cu?a tha'i tu+? Ky` DDa` va` o^ng tru+o+?ng gia? Ca^'p Co^ DDo^.c. Sa('p dde^'n gio+` ngo. trai, Pha^.t va` chu'ng ta(ng dde^`u dda('p y, mang bi`nh ba't va`o tha`nh Xa' Ve^., theo thu+' lo+'p kha^'t thu+.c. Kha^'t thu+.c xong, Pha^.t va` chu'ng ta(ng ddo^`ng ve^` ti.nh xa' dde^? tho. trai. Sau khi tho. trai xong, Pha^.t xe^'p y, ca^'t bi`nh ba't va` ru+?a cha^n, ro^`i tra?i to.a cu., ngo^`i ye^n ti.nh. Khi ddo', o+? trong dda.i chu'ng, o^ng tru+o+?ng la~o Tu Bo^` DDe^` ddu+'ng da^.y, ve'n tay a'o be^n hu+~u, go^'i be^n hu+~u quy` xuo^'ng, cha('p tay cung ki'nh ba.ch Pha^.t ra(`ng: - Hy hu+~u thay, ddu+'c The^' To^n! Nga`i thu+o+`ng nho+' nghi~ va` ba?o ho^. ca'c vi. Bo^` Ta't, Nga`i ra^'t hay khe'o da.y ba?o ca'c vi. Bo^` Ta't. Ba.ch The^' To^n, ne^'u co' ngu+o+`i pha't ta^m Bo^` DDe^` muo^'n ca^`u qua? Pha^.t, thi`:
La`m sao ha`ng phu.c vo.ng ta^m?
La`m sao an tru. cha^n ta^m? ...'
(Kinh Kim Cu+o+ng, pha^.n Pha'p Ho^.i Nha^n Do,va` pha^.n Nga`i Tu Bo^` DDe^` (Subhuti) thi?nh ca^`u Pha^.t thuye^'t pha'p).
'Ha`ng phu.c vo.ng ta^m, an tru. cha^n ta^m, hai nie^`m tha('c ma('c kho^ng rie^ng cu?a o^ng Tu Bo^` DDe^`, ma` cu?a toa`n the^? dda.i chu'ng thuo+? ddo', cu?a chu'ng ta ho^m nay, cu?a Nguye^~n Du, rie^ng Nguye^~n Du mo^.t mi`nh.
Nga~ ddo^.c Kim Cu+o+ng thie^n bie^'n linh
1,000 la^`n, hai nie^`m tha('c ma('c ddo' dda(.t ra. Va` bie^'t bao nhie^u la^`n nu+~a, khi cuo^'n kinh ga^'p la.i ? DDo^i khi, tu+` nhu+~ng ngo^n tu+` tu+o+`ng-ddo^`ng-va'ch-sa('t du+.ng le^n trong kinh nghe cu~ng co' vo.ng ra be^n ngoa`i, lo.t va`o ta^m thu+'c Nguye^~n Du mo^.t chu't gi` - nhu+ va^.y, nhu+ va^.y - ta.m go.i la` nghi~a cu?a kinh. Nhu+ng nghi~a ddo' cha('c dda^u dda~ la` y' cu?a ngu+o+`i no'i kinh? Y' cu?a ddu+'c The^' To^n na(m xu+a dda^u pha?i chi? la` nhu+ va^.y, nhu+ va^.y?
Nga~ ddo^.c Kim Cu+o+ng thie^n bie^'n linh
La^`n thu+' 1,000 le? mo^.t, kho^ng co' kinh. Chi? co' na('ng chie^`u va` dda' ta?ng. Na('ng do+.n tre^n dda' pha^n kinh. Va` dda' va` na('ng bo^~ng nhie^n ho^.i duye^n no'i pha'p.
.... Thuo+? ddo', xa ro^`i. Cha^'m du+'t. Gio+` dda^y na('ng ta('t, dda' mo`n. Gio+` dda^y chi? co`n mo^.t chu't cha^.p cho+`n.
Trong dde^m nghe nhu+ dda~ ba('t dda^`u, lo+`i kinh a^m u nhu+ vo.ng nhu+ cha^n, nghi~a kinh a^?n a^?n hie^.n hie^.n, a'nh lu+?a cha`i le lo'i be^n so^ng la., y' kinh tuye^.t mu` trong mo^.ng va` huye^~n, la` bo.t nu+o+'c ma(.t ho^` trong co+n mu+a nga^u, gio.t su+o+ng chie^`u ddo.ng la.i, gio.t su+o+ng mai tan ddi. Vu+`a ki.p tha^'y ddo', cho+'p ma('t kho^ng co`n, mo+'i nghe vang le^n dda~ chi`m va`o sa^u la(.ng, hay, ro^`i la.i la~ng dda~ng, nha.t nho`e, bie^'t ma` no'i le^n thi` ba^'t ... kha? thuye^'t. Tha^'y-nghe-hay-bie^'t chi? la` cha^.p cho+`n ca'nh con bu+o+'m tra('ng tre^n luo^'ng ca?i xanh. Hay chi? la` mo^.t nie^.m kho+?i le^n cha^.p cho+`n su+o+ng kho'i, Nguye^~n Du dda~ lo.t va`o mo^.t khoa?ng mu` kho+i ti.ch mi.ch?
Ky` trung a'o chi? dda ba^'t minh
Ba`i Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i giu+~a lo`ng dda' va('ng la(.ng kho^ng la` mo^.t thu' nha^.n no^~i ba^'t lu+.c cu?a rie^ng Nguye^~n Du tru+o+'c nhu+~ng trang Kim Cu+o+ng.
Ba`i ky' Pha^n Kinh la` mo^.t thu' nha^.n no^~i ba^'t lu+.c cu?a ngo^n tu+` va` va(n tu+. con ngu+o+`i khi muo^'n na('m ba('t ca'i cha^.p cho+`n 'a'o chi?' cu?a co~i vo^ ngo^n ddo', ba^'t kha? tu+ nghi`.
To^i ga('ng nho+' la.i ba`i tho+, lo~m bo~m. Du+`ng la.i o+? hai ca^u:
Nga~ ddo^.c Kim Cu+o+ng thie^n bie^'n linh
Ky` trung a'o chi? dda ba^'t minh
Kha' la^u. Ba^ng khua^ng nghi~ dde^'n nie^`m kha('c khoa?i cu?a ngu+o+`i xu+a ta^`m dda.o. La`m sao ha`ng phu.c vo.ng ta^m? La`m sao an tru. cha^n ta^m?
Kim Cu+ o+ng ddo.c dde^'n nga`n la^`n
Ma` trong mo+` a?o nhu+ ga^`n nhu+ xa
Nhu+ ga^`n nhu+ xa nhu+ng va^~n o+? ddo', ca^u tra? lo+`i va^~n o+? ddo', no+i vu+o+`n Ky` Tho.. Va` ba^y gio+`, vu+o+.t kho?i ngo^n tu+` va` va(n tu+., giu+~a Kim La(ng, vo.ng ra tu+` ke~ dda' pha^n kinh, mo+` mo+` a?o a?o, nhu+ ga^`n nhu+ xa, co' ma` kho^ng, kho^ng nhu+ng co', nhu+ mo^.ng nhu+ a?o, nhu+ bo.t no^?i tre^n ma(.t nu+o+'c, nhu+ cho+'p bie^?n ngoa`i kho+i, nhu+ bo'ng hi`nh la~ng dda~ng trong gu+o+ng, nhu+ gio.t su+o+ng dde^m ddo.ng la.i, nhu+ gio.t su+o+ng mai tan ddi tre^n dda^`u ngo.n co?, ca^u tra? lo+`i va^~n o+? ddo', ca^u tra? lo+`i dde^'n tha(?ng vo+'i Nguye^~n Du, trong hoang vu Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i.
Na`y Tu Bo^` De^`. Ha~y nghe lo+`i dda', lo+`i dda' no'i ra(`ng:
Nha^'t thie^'t hu+~u vi pha'p
Nhu+ mo^.ng huye^~n, ba`o, a?nh,
Nhu+ lo^., die^.c nhu+ ddie^?n
U+ng tác nhu+ thi. quán
Ta^'t ca?, ca'i gi` go.i le^n cu~ng chi? la` ta.m go.i. Ngay ca? hai chu+~ Kim Cu+o+ng. Nhu+ lai no'i Kim Cu+o+ng tu+'c kho^ng pha?i Kim Cu+o+ng, the^' mo+'i go.i la` Kim Cu+o+ng .' (1) (DDo.c Kinh, Vu~ Kha('c Khoan, vie^'t na(m 1984, Ba` Vu~ Kha('c Khoan ta.i Hoa Ky` va` An Tie^m xua^'t ba?n, 1988, trang 22 - 26)
Khi Vu~ Kha('c Khoan vie^'t quye^?n 'DDo.c Kinh' thi` O^ng chi? tri'ch da^~n co' hai ca^u ga^`n cuo^'i ba`i tho+ 'Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i' cu?a Nguye^~n Du.
4. Bo^'n ca^u ke^. da^~n o+? tre^n la` bo^'n ca^u ke^. la^'y tu+` pha^.n thu+' 32 cu?a Kinh Kim Cu+o+ng 'U+'ng Ho'a Phi Cha^n' ( U+'ng co+ hie^.n tha^n ho'a ddo^. kho^ng pha?i la` tha^.t ) ma` Cu. Thie^`u Chu+?u dda~ chuye^?n sang tie^'ng Vie^.t nhu+ sau: (3) (sa'ch dda~ da^~n, trang 103-104)
Nha^'t thie^'t hu+~u vi pha'p
Nhu+ mo^.ng huye^~n, ba`o, a?nh,
Nhu+ lo^., die^.c nhu+ ddie^?n
U+ng ta'c nhu+ thi. qua'n |
(He^'t tha?y pha'p hu+~u vi
Nhu+ mo^.ng huye^~n, bo.t, bo'ng
Nhu+ mo'c, cu~ng nhu+ cho+'p
Ne^n coi nhu+ the^' na`y) |
Cu. Uye^n Nhu+ Thie^`n trong ba`i 'Va`i lo+`i gio+'i thie^.u Kinh Kim Cu+o+ng' dda~ gio+'i thie^.u bo^'n ca^u cuo^'i cu?a ba`i tho+ Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i cu?a Nguye^~n Du va` dda~ vie^'t: 'Ai cu~ng bie^'t ta'c gia? truye^.n Kim Va^n Kie^`u la` Cu. Nguye^~n Du, nhu+ng na`o co' ai ngo+` chi'nh Cu. la` nha` Pha^.t ho.c tha^m thuy' ve^` DDa.i Thu+`a cho ne^n Cu. dda~ co' la`m ba`i tho+ nhu+ sau:
Nga~ ddo^.c Kim Cu+o+ng thie^n bie^'n linh
Ky` trung a'o chi? dda ba^'t minh
Ca^.p dda'o Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i thi.
Chung tri: vo^ tu+. thi. cha^n kinh.
DDa.i y' no'i ra(`ng: Cu. dda~ tu.ng Kinh Kim Cu+o+ng ho+n ca? nghi`n la^`n ma` chu+a gia'c ngo^., sau dde^'n Pha^?m Tha.ch DDa`i, Cu. mo+'i gia'c ngo^. ma` hie^?u ra(`ng Kinh thie^.t la` cuo^'n Kinh kho^ng co' mo^.t chu+~ na`o. Tha?o na`o the^' ne^n Cu. dda~ lo^`ng tu+ tu+o+?ng Pha^.t Gia'o va`o truye^.n Kie^`u ma` i't ai lu+u y'.
(3) (Va`i lo+`i gio+'i thie^.u Kinh Kim Cu+o+ng, sa'ch dda~ da^~n, trang 13).
Cu. Uye^n Nhu+ Thie^`n dda~ hie^?u Nguye^~n Du sa^u sa('c nhu+ng Cu. chi? la^`m mo^.t ddie^?m duy nha^'t khi vie^'t ve^` 'Pha^?m Tha.ch DDa`i ' nhu+ tre^n vi` trong Kinh Kim Cu+o+ng (ta^'t ca? co' 32 pha^.n) kho^ng co' pha^.n na`o te^n la` Pha^?m Tha.ch DDa`i.
Theo Cu. Thie^`u Chu+?u, di.ch gia? cu?a quye^?n Kinh Kim Cu+o+ng Ba't Nha~ Ba La Ma^.t (VAJRACCHEDIKA` PRAJNA PARAMITA) thi`:'Kinh na`y nguye^n kho^ng co' chia ra chu+o+ng mu.c gi` ca?, sau nga`i Chie^u Minh Tha'i Tu+? nha` Lu+o+ng chia la`m 32 pha^.n. Song, tuy chia la`m 32 pha^.n, ma` nghi~a va(n thi` va^~n mo^.t ma.ch lie^n qua'n nhau, kho^ng the^? ca('t ddu+'t tu+`ng ddoa.n ddu+o+.c. Chia ra tu+`ng pha^.n cho ngu+o+`i mo+'i ho.c de^~ nho+' ma` tho^i, co`n ngu+o+`i ho.c tinh thi` pha?i nghie^n cu+'u cho tinh ma` dung ho'a ca? la`m mo^.t mo+'i co' the^? hie^?u ddu+o+.c.' (3) (sa'ch dda~ da^~n, trang 27).
5. Cu. Hu+o+ng Giang Tha'i Va(n Kie^?m trong ba`i kha?o lua^.n co^ng phu 'Lo+`i Ba.t: DDa^`u na(m Quy' Da^.u 1813 Nguye^~n Du ddi su+' Trung Quo^'c' dda~ vie^'t ( ba`i na`y in trong 'Tri'ch gia?ng Truye^.n Kie^`u cu?a Nguye^~n Du', Gia'o Su+ Ho^` DDi`nh Chu+~, Vie^.t Lua^.n xua^'t ba?n, Sydney, 1996, trang 305-329) (2):
'Tu+` tru+o+'c to+'i nay, ca'c nha` bie^n kha?o va(n ho.c thu+o+`ng ba`n lua^.n nhie^`u ve^` Nguye^~n Du va` Truye^.n Kie^`u, ma` i't khi no'i to+'i mo^.t tra.ng tha'i kha'c trong ddo+`i Cu. la` vie^.c ddi Su+' sang Trung Quo^'c.' (2)
Ve^` vie^.c Nguye^~n Du ddi su+', Gia pha? che'p: 'Tha'ng Hai na(m Quy' Da^.u (1813), o^ng ddu+o+.c tha(ng ha`m Ca^`n Chi'nh DDie^.n Ho.c Si~, ro^`i co' chi? sai la`m Chi'nh Su+' tue^' co^'ng, cu`ng vo+'i ca'c o^ng Pho' Su+' la` DDa`m A^n Ha^`u, Thie^m Su+. bo^. La.i, va` Phong DDa(ng Ha^`u, Thie^m Su+. bo^. Le^~, ddi su+' Trung Quo^'c. Tha'ng tu+ na(m Gia'p Tua^'t (1814) o^ng tro+? ve^` Kinh.' (2) (sa'ch dda~ da^~n, trang 315).
Nguye^~n Du ve^` Kinh dde^? phu'c tri`nh su+' ma.ng le^n nha` vua, ddo^`ng tho+`i mang ve^` nhie^`u quy' thu+ di. va^.t. Theo DDa.i Nam Chi'nh Bie^n Lie^.t Truye^.n, ngoa`i ba?n phu'c tri`nh thu+o+`ng le^., Nguye^~n Du co`n sa'ng ta'c Ba('c Ha`nh Thi Ta^.p va` Thuy' Kie^`u Truye^.n. (Vu+u tru+o+`ng u+ thi, thie^n quo^'c a^m, Thanh su+' hoa`n di~ Ba('c Ha`nh Thi Ta^.p ca^.p Thuy' Kie^`u Truye^.n ha`nh the^'). (2)
'Nguye^~n Du dda~ ti`m ca'ch vie^'ng tha(m ha^`u he^'t nhu+~ng danh lam tha('ng ca?nh, di ti'ch va(n chu+o+ng va` li.ch su+?, dde^`n dda`i, la(ng ta^?m, mie^'u ddie^.n lie^n he^. nhu+~ng danh nha^n, anh hu`ng, lie^.t nu+~, nu+~ lu+u ma` Cu. dda(.c bie^.t co' nhie^`u ca?m ti`nh nha^'t, nhu+ hai Ba` Nu+~ Anh va` Nga Hoa`ng ma` vua Nghie^u dda~ ga? cho vua Thua^'n.' (2)
'Tre^n ddu+o+`ng cha^u du Trung Quo^'c, Nguye^~n Du dda~ vie^'ng tha(m mie^'u ddie^.n, dde^`n dda`i, la(ng mo^. cu?a ha^`u he^'t nhu+~ng danh nha^n ky` nu+~ nu+o+'c ba.n, mo^~i no+i dde^`u co' ca?m ta'c mo^.t va`i ba`i tho+ die^~n ta? ta^m ti`nh, ca?m gia'c, va` phe^ pha'n co^ng minh, khen che^ ddu'ng mu+'c. Nguye^~n Du dda~ nha('c to+'i Ma~ Vie^.n, Hoa`ng Sa`o, hai ba` vo+. vua Thua^'n, Du+o+ng Quy' Phi, Trie^.u Vu~ DDe^', Tha'i Va(n Co+, Tru+o+ng Thi., Vi U+ng Va^.t, Tam Ta.ng Tra^`n Huye^`n Trang, Lie^~u To^n Nguye^n, Khua^'t Nguye^n, Gia? Nghi., DDo^~ Phu? ma` Tie^n DDie^`n dda(.c bie^.t ha^m mo^. va` to^n tro.ng nhu+ ba^.c tha^`y.' (2)
Cu. Hu+o+ng Giang Tha'i Va(n Kie^?m trong ba`i kha?o lua^.n cu~ng dda~ tri'ch da^~n nhie^`u ba`i tho+ trong ta'c pha^?m Ba('c Ha`nh Thi Ta^.p ma` Nguye^~n Du dda~ sa'ng ta'c suo^'t trong tho+`i gian ddi su+' sang Trung Quo^'c, nhu+ng tie^'c thay Cu. Tha'i Va(n Kie^?m dda~ kho^ng tri'ch da^~n ba`i tho+ quan tro.ng cu?a Nguye^~n Du khi Ngu+o+`i dde^'n vie^'ng ca?nh hoang ta`n ddo^? na't cu?a mo^.t di ti'ch li.ch su+? Trung Quo^'c: Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i.
Nhu+ng Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? la` ai?
Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? chi'nh la` Tha'i Tu+? cu?a vua Lu+o+ng Vo~ DDe^' (Liang Wu Ti) o+? Trung Hoa.
Vua Lu+o+ng Vo~ DDe^' dda~ co' co^ng xa^y du+.ng nhie^`u ngo^i chu`a Pha^.t gia'o, in nhie^`u kinh Pha^.t va` ddo^. ca'c Ta(ng , va` cu~ng la` vi. vua Trung Hoa thi?nh mo+`i To^? Bo^` DDe^` DDa.t Ma (sau na`y la` So+ To^? Thie^`n To^ng Trung Hoa) ve^` Kim La(ng dde^? thu+a ho?i To^? ve^` Pha^.t pha'p.
Ngoa`i vie^.c Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? chia Kinh Kim Cu+o+ng ra la`m 32 pha^.n (hay la` ddoa.n vi` kinh na`y tru+o+'c kia kho^ng co' chia ra la`m chu+o+ng mu.c), Lu+o+ng Chie^u Minh Tha'i Tu+? co`n cho xa^y du+.ng Pha^n Kinh Tha.ch DDa`i (dda^`u the^' ky? thu+' 6 ta^y li.ch) dde^? la`m mo^.t thu+ vie^.n quo^'c gia ve^` Pha^.t ho.c, no+i ta`ng tru+~, thu ta^.p ta^'t ca? kinh,lua^.t, lua^.n Pha^.t gia'o ddu+o+ng tho+`i va` la` trung ta^m nghie^n cu+'u Pha^.t ho.c.
Cu+' theo sa'ch ghi che'p thi` Bo^` DDe^` DDa.t Ma (Bodhidharma) ro+`i nu+o+'c Quo^'c Hu+o+ng, nam Thie^n Tru'c (Dekhan) dde^? ddi dde^'n Vie^.t Nam dda^`u tie^n va` co' le~ nga`i o+? dda^y mo^.t tho+`i gian kha' la^u, vi` Vie^.t Nam khi ddo' ddu+o+.c coi la` trung ta^m giao tie^'p A^'n Hoa, no+i ngu+o+`i ta co' the^? ti`m ddu+o+.c nhu+~ng ngu+o+`i bie^'t ca? tie^'ng Trung Hoa la^~n tie^'ng Thie^n Tru'c. Su+. kie^.n chi? ghi ra(`ng: Bo^` DDe^` DDa.t Ma tru+o+'c dde^'n Vie^.t Nam sau vu+o+.t so^ng qua Ngu.y (nguye^n va(n: 'So+ lie^n to^'ng ca?nh Nam Vie^.t, ma.t hu+.u ty? ddo^. chi' Ngu.y', sa'ch Tu.c Cao Ta(ng Truye^.n, chu+o+ng 19, DDa.i Ta.ng Kinh, quye^?n 50).
(6) (tri'ch da^~n tu+` quye^?n 'Bo^` DDe^` DDa.t Ma, Tuye^.t Qua'n Lua^.n', Vu~ The^' Ngo.c di.ch, EastWest Institute xua^'t ba?n, Hoa Ky`, 1983).
-= he^’t pha^`n 1, co`n tie^’p =-
Phan Quang Vie^.t |
